İnfertilite, Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik oluşmaması durumudur.
35 yaş üzeri çiftlerde bu süre 6 ay olarak kabul edilir. Kadın, erkek veya her iki taraftan kaynaklanabilir. Günümüzde infertilite, çiftlerin yaklaşık %30’unu etkilemektedir.
Günümüzde gelişen tıbbi yöntemler sayesinde, tüp bebek (IVF) ve benzeri modern tedavilerle infertilite büyük oranda tedavi edilebilir hale gelmiştir.
İNFERTİLİTENİN NEDENLERİ
Kısırlığa neden olabilecek başlıca faktörler şunlardır:
- Genetik bozukluklar
- Hormon dengesizlikleri
- Obezite
- Aşırı stres
- Sigara, alkol veya ilaç kullanımı
- Radyasyon ya da kimyasal madde maruziyeti
- Bazı hastalıklar ve enfeksiyonlar
ERKEK İNFERTİLİTESİ
Erkeklerde infertilite, sperm üretimi veya kalitesinde sorun olması, hormonal bozukluklar, genetik faktörler, obezite, stres ya da kötü yaşam alışkanlıklarından kaynaklanabilir.
En yaygın belirtiler:
- Çocuk sahibi olamama
- Testislerde ağrı veya şişlik
- Boşalma sırasında az sperm gelmesi
- Peniste ağrı veya akıntı
KADIN İNFERTİLİTESİ
Kadınlarda yumurtlama bozuklukları, polikistik over sendromu, hormonal dengesizlikler, aşırı stres, obezite, sigara-alkol kullanımı ve bazı ilaçlar infertiliteye neden olabilir.
Belirtiler arasında;
- Adet düzensizliği veya kesilmesi
- Çocuk sahibi olamama
- Erkek tipi kıllanma ve saç dökülmesi
- Cinsel ilişkide ağrı
- Göğüsten süt gelmesi (emzirme dışı) sayılabilir.
TEŞHİS VE TEDAVİ
İnfertilite tanısında kadın ve erkek birlikte değerlendirilir.
Erkeklerde sperm testi ve hormon ölçümleri; kadınlarda jinekolojik muayene, ultrason ve kan testleriyle tanı konur.
Tedavi kişiye özel planlanır.
Başlıca yöntemler şunlardır:
- IVF (Tüp bebek): Laboratuvar ortamında yumurta ve spermin döllenmesi sağlanır.
- ICSI (Mikroenjeksiyon): En kaliteli spermler seçilerek doğrudan yumurtaya enjekte edilir.
- IVM (Vücut dışında yumurta olgunlaştırma): Yumurtalar laboratuvar ortamında olgunlaştırılır.
- Yumurta, sperm veya embriyo dondurma: Gelecekteki döllenme için saklanabilir.
DOĞAL VE DESTEKLEYİCİ YAKLAŞIMLAR
Bazı bitkisel destekler (örneğin kırmızı yonca, ginseng, ısırgan otu, çörek otu) doğurganlığı destekleyebilir.
Ancak doktor kontrolü olmadan bitkisel ürünlerin kullanılmaması gerekir.
RİSK FAKTÖRLERİ VE KORUNMA ÖNERİLERİ
İnfertilite riskini artıran faktörler:
- İleri yaş
- Aşırı kilo
- Sigara, alkol, kafein kullanımı
- Stresli yaşam
Korunmak için:
- Dengeli beslenme
- Düzenli egzersiz
- Sigara ve alkolden uzak durma
- Stres yönetimi
önerilir.
DOĞURGANLIĞA DESTEKLEYEN BESİNLER
Doğurganlığı artırmaya yardımcı olabilecek bazı besinler:
Keçiboynuzu, hurma, zencefil, çörek otu, ceviz, susam, ısırgan otu, karanfil, biberiye, safran, mahlep.
Bu besinler düzenli ve dengeli şekilde tüketildiğinde üreme sağlığını destekleyebilir.
ERKEN BOŞALMA (PREMATÜR EJAKÜLASYON) NEDİR?
Erken boşalma, erkeğin cinsel ilişki sırasında istemeden, genellikle 1 dakikadan kısa sürede boşalmasıdır. Kişi boşalmasını kontrol edemez ve bu durum en az 6 ay boyunca devam ederse tanı konur. Erkeklerin yaklaşık %20-30’u hayatlarının bir döneminde bu sorunu yaşar.
Erken boşalma birincil (yaşam boyu) ve ikincil (sonradan gelişen) olmak üzere ikiye ayrılır. Birincil tip genetik veya nörolojik nedenlere bağlıdır; ikincil tip ise stres, ilişki sorunları veya prostat hastalıkları gibi sonradan gelişen etkenlerle ortaya çıkar.
NEDENLERİ
Erken boşalma hem biyolojik hem de psikolojik faktörlerden kaynaklanabilir:
- Serotonin dengesizliği
- Penis hassasiyetinin artması
- Hormon bozuklukları (tiroit, testosteron)
- Prostat iltihabı, enfeksiyonlar
- Stres, kaygı, özgüven eksikliği
- Yanlış cinsel alışkanlıklar ve ilişki problemleri
BELİRTİLERİ
- Vajinal birleşmeden sonraki ilk 1 dakika içinde istemsiz boşalma
- Boşalma üzerinde kontrol kaybı
- Cinsel tatminsizlik, kaygı, özgüven eksikliği
- Partnerle ilişki sorunları ve cinsel isteksizlik
Bu durum hem fiziksel hem de duygusal yönden yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Erken boşalma tedavisi kişiye özel planlanır ve genellikle davranışsal, psikolojik ve ilaç tedavisi birlikte uygulanır.
Başlıca tedavi yöntemleri:
- Davranışsal teknikler: Stop-start ve sıkma yöntemleriyle boşalma kontrolü sağlanır.
- Pelvik taban (Kegel) egzersizleri: Ejakülasyon kontrolünü artırır.
- Psikolojik terapi: Performans kaygısı ve ilişki stresini azaltır.
- İlaç tedavisi: SSRI’lar (örneğin dapoksetin), topikal anestezik sprey veya kremler.
- Çift terapisi: Partnerle iletişim ve tatmini güçlendirir.
- Bitkisel Takviyeler bu konuda ciddi fayda sağlar.
